De directe aanleiding voor de Kamervragen vormt de uitspraak van de Rechtbank Den Bosch. De rechtbank veroordeelde begin april Rabobank Peel Noord tot het terugbetalen van 170.000 euro aan een melkveehouder, omdat de bank hem onvoldoende had geïnformeerd over de risico’s van de renteswap. Nijboer wil van de minister weten of hij ook vindt dat banken ondernemers in het MKB voldoende moet voorlichten over de risico’s van renteswaps.
Wat zijn renteswaps en wat zijn de risico’s?
Een renteswap is een derivaat, dat wil zeggen een afgeleid financieel product om de risico’s van een stijgende rente af te dekken. Bij een kortlopende lening (een lening met een looptijd van tussen 3 en 5 jaar) ben je gedwongen een variabele rente te accepteren. Om het risico van een stijging af te dekken, sluit je een rentesap: je betaalt een vaste rente aan een andere partij, de bank. De ruil (swap): je betaalt een vaste rente plus opslag aan de bank en krijgt van de bank de variabele rente terug. Daalt de variabele rente in plaats te stijgen, dan stijgen de kosten van de lening fors. Om van de lening af te komen, moet de ondernemer een flinke boete betalen. Bij beëindiging van de onderneming blijkt de waarde van het financiële product sterk negatief.
Het voorbeeld van de boer uit de Peel: die had een lening afgesloten van 1,2 miljoen en toen hij in 2010 ging emigreren en de lening met renteswap wilde beëindigen, moet hij de Rabobank een afkoopsom van 271.000 euro betalen. Volgens financieel adviesbureau Cadension heeft één op de drie Nederlandse MKB-bedrijven een derivaat afgesloten en staan die producten voor in totaal 3,9 miljard euro ‘onder water’.
Adempauze
Steeds meer bedrijven komen in de problemen als gevolg van de renteswap. De vraag is of banken aan hun zorgplicht hebben voldoen. In het geval van de Rabobank Peel Noord was de rechter van mening van niet. Het AFM geeft in een rapport over de derivaten voor het MKN aanbevelingen hoe het in de toekomst beter kan, maar gaat niet in op de vraag of de banken verantwoordelijk zijn voor de problemen die zijn ontstaan. Er zijn (commerciële) partijen die nu in actie komen om de MKB’ers die in de problemen komen bij te staan bij hun claims bij de banken. Dat zijn onder meer meldpunt Renteswap.nl. en het
Kenniscentrum Rentederivaten (KCR), een collectief van financieel adviseurs en advocaten.
Het KCR stelt vast dat er duizenden MKB’ers zijn die door een derivaat in de problemen komen. Vooral de kleinere ondernemers hebben geen geld voor een juridisch gevecht met de bank. KCR wil een adempauze, een periode waarin gezocht kan worden naar een oplossing en waarin de banken de leningen waar het om gaat niet te beëindigen en de opslag op de rente van die leningen niet te verhogen.
Hulp ondernemers
In een column op de site Follow the Money stelt ex-bankier Folkert Fennema dat het gros van de derivaten afloopt in 2017 of 2018 en dan is het probleem voorbij. Hij vreest echter dat veel ondernemers in de problemen het niet redden tot die tijd. Hij roept op om de ondernemers in het MKB te hulp te komen. Hij roept ook Dijsselbloem op krachtiger op te treden en hij vraagt om een onafhankelijk kameronderzoek. De vragen van Nijboer zijn misschien de opmaat tot dat onderzoek.